Aibawk, mizoram, Aizawl india tlangval guitar solo , mizo guitarist, guitar, solo

MIZO HISTORY CULTURE / FACEBOOK PAGE

 

www.facebook.com/profile.php?id=100083107213605*MIZO HISTORY + CULTURE* / *Facebook Page*.

 

www.facebook.com/share/16QZQYcvQJ/

 

Kan pi leh pu te kha Kawl phai a an khawsak hunlai hi AD 800s-1200s vel ani a, heng hunlai hian Kawl ho kianga khawsa annih avangin an silhfen pawh a hniam miah lo in a ngaih theih mahse eng puan nge an inbel țhin tih erawh hriat phak ani tawh lo thung.AD 1200s tawp lamah Shan hnam rawn thlangthla chuan Kabaw phai ațangin kan pi leh pu te an nawr chhuak ta a, khawthlang lamah tawlh thla in tlangram lam an pan ta a, AD 1400s vel thleng Thântlang leh Rûn lui kam velah an khawsa ani, heng hunlai hian an silhfen a hniam hle tawh a, thawmhnaw țha inbel tur pawh nei zolo in hruikhau pil ațanga siam Siapsuap leh Hnawkal an inbel ve țhin a ni.Hetianga Thân tlang leh Rûn kam vela an khawsak laia an silhfen a hniam ta em em hi, heng lai velah hian la a par theih loh vang ani.

 

AD 1400s-1500s inkar ah Lentlang an lo chuan chhuah hnu chuan, Len tlang khawthlang lam ah chuan lei alo țha a, la pawh a par leh thei ta ani. Dawlrem kawr an tah a, Saiha bengbeh an beh bawk țhin.La rawng anneih hmasa ber chu a vâr(a la rawng kha ani mai a, a ngo an ti bawk) leh a dum te ani, a hnu deuh ah la rawng sen an nei leh a, a dum hi țing hnim chikhat ațanga lakchhuah ani a, a sen hi eng ațanga lakchhuah nge chiang taka hriat theih ani lo.(Heng rawng chi thum chauh hi pi leh pu ten 1890s thleng khan an nei țhin, rawng dang chu hnam dang hnen atanga lak chhawng anni). Heng la rawng chi thum a a vâr, a sen, a dum te hi khawvel hmun dangah pawh hnam mawl ho chin dan leh hman ber anni nghe nghe.

Chin Hill a an khawsak lai chuan hmeichhe pawnfen chhing tak mai a vâr hlang hlak 'Fênphel' an tih chu an veng țhin a, la rawng dum te an thiam hnu ah an fênphel te chu an dum ta a, zethlan disul emaw lenbuangțhuam, kawkpuizikzial te an zep a, a hnu ah Hmarâm(Mar âm) ti a hriat zui alo ni ta ani(Mar tih chu Lai ho țawngkam ani a, tukhum samzial Lusei in chhipsam zial Lai hnam chu Pawi ti a a koh ang bawkin Lusei thenawm unau Lai hnam chuan Lusei chu Mar ti hlirin a ko țhin).

 

Puan mawl zeh awm lo a vâr hlang a tah 'Puanngo' an veng a, hei hi thlangthlak hnu thlenga mi nawlpui in an inbel țhin ani.Puanngo chu a tlâng an țial leh a, zethlan thenkhat an zep bawk a, chu chu 'Chhimpuan tlângtial' an ti leh ta ani. Hetiang ang hian kan hnam puan reng reng hi a In khaidiat chho vek a, a inkungkaih vek bawk ani, entirnan Puanrin hi 1820s velah an tahchhuak niin a lang a rawng dum leh vâr chiah ani, 1890 ah chuan Puanrin ah chuan rawng sen leh a eng(yellow) an zep ta a, chu chu Tawlhlohpuan tih ani ta ani.(Nikuala Zahau lalna Champhai bul Chawngtlai atanga lo chhuak ani.) Tawlhlohpuan tobul Puanrin pawh hi Chhakchhuak leh Zahau tangrual te hnam puan ani thin nghe nghe.Ngotekherh hi 1930 hmalam ah chuan a dum thaithlak pahnih (chumi chu thaihruih ani, a thaihruih tlângah tereuh te in a kherh a kal bawk) chauh a ni a, puan mawlmang a vâr hlang ang ti tih ani țhin a, 1930 chho ah khan Mangpuan zia an rawlh a, chhimpuan tlângțial angin a tlâng an țial a, vawinni a ngotekherh kan hmuh ang hi 1930 vela lo chhuak hi ani nghe nghe.Puanchei(puanlaisen) kan tih tepawh kum 100 dawn mi hrang hrang in an thuambelh zeuh zeuh hnu ah a zethlan kimim siampum ani ta chauh ani.Puanchei hi a tir lamah chuan mawlmang takin a lai sen leh a thaihruih chauh a langsar a, a lai sen inkarah zethlan thenkhat halkha emaw muthlakawi,selutun,hmaizah disul, fanghmamu,mitmurual emaw te chu an zep tawh mahna, 1890s hmalam ah chuan a hring hi ala awm lo anga,1920 chho ah chuan a lai sen tlâng ah pan te in a hring an rawlh a a phei zawngin a khel ah a sen an rawlh țial a, 1930 chho ațangin a tlâng an ti sen a, a khel an rawlh hring a, a tung ah lengbuangthuam emaw disul an zep ta a, mangpuan zia angin an tial ta bawk a, 1940s chho ah a tlâng ah pan te in a inthuahin a pawl te a eng te a hring te an rawlh țial leh a, 1955 ah chuan sakeizangzia an zep tel ta bawk a ni.A tirah chuan mipa ta ani nghe nghe, a hnu zelah an chei belh nasat tak em avangin 1940s chho ah chuan mipa in a veng zui ta meuhlo,......

 

_____////////____________________________________

 

Lusei Lal Lianphunga Sailo CHANCHIN

 

*MIZO HISTORY CULTURE / FACEBOOK PAGE

 

www.facebook.com/profile.php?id=100083107213605

 

PIPUSULHNU ; Lianphunga Sailo titi tui ber chu indo a ni. Nak khing hniha do nei reng loh chu mut a tui lo, a ti thin. Sailo lal zingah chuan silai ngah ber a ni a. A tuak dan a thiam riau mai a. Sairang thlang, Changsil Bazar-ah hian Vai dawrkai, Mizo tawng thiam lo hi a awm a. Zaizirin an inbe thin a. Kum khat lek hnuah chuan Vai chuan Mizo tawng chu a thiam ta mai a. Chu vaipa nen chuan duhzawng inthleng tawnna thu an thlung ta a. Chu chu Mizo sawi dan chuan ‘sidah’ an ti. Kum tin pawnpuite thar 10 leh Sainghlo 10 Vai dawrkai hi a pe ziah ang a. Ani Vai dawrkaipa hian silai pakhat a pe ziah dawn bawk a ni. Hetiang hian silai tuak dan a hre thar a. Chuvang chuan in hnuai zenching an thlawr tluk tluk a. Sai ram chhuah nan leh Vaiho run nan ren miah lo va hman tur an ngaihtuah a ni. Chutiang taka silai a tuak chak avang chuan a khua in 300 lek mah ni se, tumah a do huphurh lo va ni. Sailo lal dang mikhual lo kal se a ina lengah a sawm a. An haw dawn chuan banglai chhunga a silai thuhruk chu a entir ziah a. An haw hnuah an Sailo lalte an hrilh leh thin a. Lal dangte hian do rualah an ngai lo va ni. Lianphunga Sailo Kanghmun tlanga a lal chhung hi kum 1850 leh 1865 inkar hi a ni. Kum 1866-ah chuan Parvatui khua a sat leh a. Parvatuia a awm lai hian Tuikuk a run a. Salah a man nual bawk. A pa Suakpuilala Sailo chuan a fapa Lianphunga Sailo chu Lungtiana chho turin a tir a. Parvatui atang hian Tachhipah a chho va. Kum 1874 hian Lungtian tlang a awp ta a. British-in Mizoram hi awp a tum avangin kum 1889 hian Changri phai vaiho a run ta a.

 

Lianphunga Sailo Lungtiana awm tura a pain a tihna chhan hi Buangtheuva nek a duh avang leh, chhim lam lal Rolura Sailo thlahte nek a chak vang a ni a. Lungtiana a chho hi a duh duh ram a han vat ve mai a. chu chu Buangtheuva Sailo khua leh tuite hian an lo dodal deuh va. Lianphunga Sailo chuan a pasalthaho chu thu a pa a, “In hmuh hmasak apiang kapthlu ula, a hnunga mi chu an tlanchhe vek mai ang,” tiin a sawi a. A sawi chuan an tit a ngei a. A hmasa ber an kahthluk bak kha chu an tlanchhe vek a ni. Lianphunga Sailo chuan, “Mu leh ar an inrem hma loh chuan Buangtheuva nen hian kan inrem lo ang,” a ti.

 

Buangtheuva Sailo khaw tlangval pasalthaten Lianphunga Sailo khaw te zawk an ngam thei miah lo chu nulate chuan mak an ti a. An pasalthate fuih tan lehzual nan hetiang hian hla an phuah a –

Khu khua te khu maw ngam lovin,

Hmun khaw per puiah;

Val mihrang in piang nange? tiin.

 

Lianphunga Sailo thurolum chu, “Thla tin rammut tur,” tih a ni a. An rammut chuan mi lu sa lu an hawn a. Lal mualah an ai mup mup thin. An rammut hian an hmuh apiang an tlat mai lo va. An ngeih loh lal khua leh tuite hi an tum ber a ni. Hnam dang lu te pawh an la thin a, an ai ve thin bawk. Lungtian atang hian a pa Suakpuilala Sailo hi a chhawm thla a. Tanhril tlangah Suakpuilala Sailo hi a awm. Tanhrilah hian kum 1880 AD khan a thi a. A lungdawh pawh Tanhrilah hian a awm.

 

Lianphunga Sailo Parvatuia a chhuk hnu kum 1867 khan a nau Zahrawka Sailo chuan Kanghmun tlang a thut ta a ni. Lianphunga Sailo leh Zahrawka te hian Vaiho pawh an zuk run dun nghe nghe a. British-ho nek atan chuan an tha le mai. Mizoram leh an ramngaw te leh ram sail eh ramngaw chhunga thil awmte khan an ta vek a ni tih an hria a, an humhalh nasa hle a ni.

 

British-in Mizoram awp a tum tak avangin, indo lo va tha taka Mizo lalte nen ro an rel theih dan tur ngaihtuah turin Mizo lalte chu an ko khawm a. Lianphunga erawh chuan Sapho nena a ram ro relho chu an duh miah lo. “Ka ramah chuan ro ka rel ang a, anni mi relpui tur ka ni lo,” a ti a; a kal duh ve lo va.

 

Kum 1889 thlasik lai hian a nau Zahrawka Saiho nen hian Rangamati an run a. An pasalthate nen 600 lai an ni. Khaw 64 an hal a, mi 100 an that a, mi 90 salah an hruai bawk. Sala an hruaite hi Tuikuk an ni.

 

June ni 14, 1890 chuan Aizawl Jail tlangah Mangpawrha Sailo thlah lal 15 te chu Capt. Browne chuan a ko khawm a, chungte chu –

1. Kalkhama Sailo - Sentlang lal

2. Lianphunga Sailo - Lungtian lal

3. Sailianpuia Sailouahzawl lal

4. Thanruma Sailo - Sihphir lal

5. Liankunga Sailo - Mualvum lal

6. Hrangkhupa Sailo - Hmunpui lal

7. Lalhrima Sailo - Muthi lal

8. Lalsavuta Sailo - Thilthek lal

9. Thanghulha Sailo - Lungmuat lal

10. |haliana Sailo - Durtlang lal

11. Lalluaia Sailo - Reiek lal

12. Hmingthanga - Hmunphiah lal

13. Liankhama - Zawlnghak lal

14. Thawmpawnga - Hualngohmun lal

15. Tulera - Khawchhete lal

 

Capt. Browne leh Sir H.W.G. Cole te chuan sipai Havildar Vai sipai hruaiin an lo kal a. Mizo lalte leh an pasalthate 1,000 lai silai hum vekte chu an va pawh mai ngam lo va. Eng nge maw chen an tawi khawtlai hnu chuan an va pawh ta hram a. An hlauthawng hle a ni. An rin lo hang takin Mizo lalte leh an pasalthate chuan an lo lawm thiam hle nghe nghe a. Capt. Browne leh Sir H.W.G Cole te chuan Mizo lalte hmaah chuan hetiang hian thu an sawi a :- “Lianphunga’n British ram awp chhunga mite a run a. Tuikuk tam tak salah a man a. Thil tam tak a tichhe bawk a. A lalna kum li ban a ni ang. Silai sawmthum a chawi bawk ang. A unaupa Kalkhama, Sentlang lal hnenah emaw, Sailianpuia, Reiek lal hnenah emaw a awm ang. A aiah a fapa Suakhnuna chu Lungtian khuaah a lal ang. Lianphunga lal ban a nih thu hi British la hrilh a ni ang. Indo tawh loh tur a ni a. Tuma’n buaina an siam tawh tur a ni lo. Tun achinah Bawrhsap thu awih tawh tur a ni.”

 

Heng thute hi an puang a. Sial an talh a, ruai an theh a. Sapho chuan, “Hei hi inremna thu a ni e,” tiin an puang ta mai a ni. Mizo lalte kha British sawrkar tih ve tur leh tih ve loh tur sawina hun an pe ve lo va. Thupek a ni ta ber mai.

 

Bawrhsap Capt. Browne chuan Mizo khuate a fang kual vel a. Tanhril lal Thanruma hnen atangin silai Awlan 10 a chhuhsak a. A kalna apiangah Mizo lalte chu British hnena chhiah chawi turin a hrilh zel a. Mizo lalte chu a duh hun huna a koh khawm tur thu te a hrilh zel bawk a. Sonai Bazar leh Changsil Bazar te a thu hnuaia awm a nih thu a sawi zel bawk.

 

Hetianga British-in kan ram an thu thua awp an tum avangin, Mangpawrha Sailo thlahten Sap thuhnuaia awm chu an duh lo va. Lianphunga Sailo, Lungtian lal te, a unaupa Kalkhama Sailo, Sentlang lal te, Thanghulha Sailo, Nisapui lal te chuan kan unaute an tlawm zo tawh si a. British sawrkar Vai sipaite hi kan do loh chuan kan ram hi min chhuhsak dawn a. Engtin nge kan tih ang? tiin Kalkhama chuan a unaupa Lianphunga Sailo leh a pa nau Runphunga Sailo fapa Thanghulha Sailo te hnenah tihdan tur a zawt a. Kalkhama chuan, “Tunah chuan kan lalpuite an tlawm zo vek tawh a. Keini Mangpawrha Sailo thlahho hi a tlawm lo awmchhun chu kan ni tawh a. Ni nen pawh tehchhin ta ila – vanlaizawla a awm lai tak, sat vanglai tak a ni ang a. Vaiho hi kan do loh chuan kan ram hi min chhuhsak vek dawn a ni. Kan ram chu kan ta a ni a, engtin nge kan tih ang? tiin, an inrawn khawm a. Heng unau pathumte hian “DAM LEH TLANG KHATAH, THIH LEH RUAM KHATAH” tiin British-ho chu an ram atanga um chhuak leh tur chuan thu an thlung ta a. Hei hi August, 1890 kha a ni.

 

Aizawla British Political Officer Capt. Browne chu Changsil Bazar panin Aizawl a chhuahsan a. Sakawr chungah a chuang a. Sipai pali a hruai a. Lianphunga Sailo leh a pasalthate chuan Aizawl leh Sairang inkarah, Sairang thlen hma deuhvin an lo lambun a. Lianphunga Sailo pasaltha, Saithawma Sailo, Piler lal fapa, Pawih ralin an man, kum sawmpanga lai an kawl, aruka tlan chhuak chuan Capt. Browne chu sakawr chung atang chuan a kal thla tawp a. “Lal leh lal inbei ang hmiang,” tiin, a silai a kau nghal a, a kap ta a ni. Capt. Browne hi a thi nghal lo deuh va. Changsil Bazar-ah an zawn thla a; heath hian Major Cole chuan a dawmhlum ta a ni. Sipai pathum an kaphlum bawk a. Kuli sawm leh pakhat an kaphlum bawk. Sipai pakhat dam chhun hi Aizawl lamah arukin a tlan kir leh a. A thil tawn rapthlak tak chu a han sawi a. Phai lam sipai tam tham tak an chah chhuak ta a. Lal Mangpawrha Sailo thlahte bakah, Mizo lal tam takin Sapho um chhuak tur chuan an bei sup sup a. Mahse, phai lam sipai an chahte kha an lo thleng ta a,...

 

Lianphunga Sailo an rawn man kum : 1887 AD vailen vawihnih.

 

Lianphunga Sailo Thih kum ; 1891 AD

 

Afapa Lalsuakhnuna'n A pa hriat reng nan Sateek khua ah khian Bung a phun ta a ni. Bung phun kum 1886- 1892 AD. a ni.

 

CHHUN ZAWM TUR ....😁😁

 

#Mizoram #Mizo #history #mizoramlushai #mizoramhistory #mizochief #mizolal #kutmiss #mizohistory #kawrchei #mizomiss #mizoculturaldress #mizoculture #chapcharkut #lushaihills #chinstate #Burma #kawlphai #aizawl #aizawlcity #culture #CulturalTravel #mizoramtourism #MizoramUniversity #mizoramtraffic #mizoramhistoryculture #aibawk #historyphoto #puanchei #AizawlFC #aizawl #aibawkkhua

201 views
0 faves
0 comments
Uploaded on October 19, 2025
Taken on September 8, 2025