W Gdańsku pojawiła się w połowie XVI wieku myśl założenia miejskiej książnicy publicznej, która mogłaby służyć działającej w mieście od 1558 roku szkole reformacyjnej, późniejszemu Gimnazjum Akademickiemu. Zbiory utrzymane w duchu katolickim, którymi mogła dysponować Rada Miejska, nie odpowiadały ideowym założeniom Gimnazjum. 25 sierpnia 1591 r. u ujścia Wisły rozbił się statek, którym podróżował wraz ze wspaniałym renesansowym księgozbiorem włoski markiz Joannes Bernardinus Bonifacius d’Oria. Paradoksalnie ta katastrofa okazała się szczęśliwym trafem dla miasta.

Bonifacio urodził się 10 kwietnia 1517 roku w Neapolu, w rodzinie zamożnego patrycjusza. Gromadził dzieła o wysokiej wartości naukowej i artystycznej z zakresu teologii, prawa, medycyny, filozofii, gramatyki, matematyki i astrologii. Znalazły się tam pisma wybitnych autorów antycznych, renesansowych i reformacyjnych, w wykwintnych edycjach znakomitych oficyn włoskich, francuskich, niderlandzkich i niemieckich.

Wynikiem wykształcenia i pasji czytelniczej była daleko idąca niezależność myśli i zainteresowanie reformacją, zwróciło na Markiza uwagę neapolitańskiego trybunału inkwizycyjnego. W konsekwencji został zmuszony do opuszczenia ojczyzny i od 1557 niczym perpetuus viator podróżował po Europie, by w 1591 roku na stałe osiąść w Gdańsku. Złożył Radzie Miasta Gdańska propozycję przekazania swojej kolekcji książek, liczącej ponad 1500 woluminów, w zamian za dożywotnią opiekę.

Pięć lat później, 22 czerwca 1596, została oficjalnie i uroczyście otwarta Bibliotheca Senatus Gedanensis, czyli Biblioteka Rady Miasta Gdańska. Niedługo po tym wydarzeniu (28 marca 1597) zmarł Bonifacio. Jego księgozbiór stanowi dziś wydzieloną kolekcję i otaczany jest najwyższą troską i opieką. Od niego rozpoczynają się wpisy do Index librorum, pierwszego inwentarza Biblioteki Gdańskiej.

Gdańsk otrzymał instytucję publiczną o zasobnym renesansowym księgozbiorze, służącą nie tylko młodzieży i profesorom Gimnazjum, ale i mieszkańcom, jako zachęta i pomoc w zdobywaniu wiedzy.

Bonifacio zapoczątkował piękną tradycję przekazywania Bibliotece prywatnych księgozbiorów w formie darowizn. W jego ślady poszli Gerhard Brandes, Gerhard Cimmermann, Rafael Knofius, Bartolomäeus Keckermann, Peter Krüger, Jakob Breyne, Elisabetha Brandes, Valentin Schlieff, Michael Christoph Hanow, Jakob Theodor Klein, Gottfried Lengnich, Gabriel Grodeck czy Johannes Hevelius. Jednakże racjonalna polityka gromadzenia zbiorów opierała się głównie na zakupach, o których zakresie i finansowaniu decydowało Kolegium Szkolne, sprawujące z ramienia Miasta nadzór nad Biblioteką. Kolejnym ważnym źródłem wpływów był obowiązek, wprowadzony przez Radę Miasta w 1660 roku, nakazujący drukarzom przekazywanie po 1 egzemplarzu z nakładu do zbiorów bibliotecznych. W ten sposób do Biblioteki trafiała cała lokalna produkcja wydawnicza.

W 1817 roku uległo likwidacji Gimnazjum Gdańskie. Pociągnęło to za sobą zmianę lokalizacji, statusu i nazwy Książnicy, odtąd nazywanej Gdańską Biblioteką Miejską (Danziger Stadtbibliothek).

Od 1955 roku Biblioteka Gdańska znajduje się w strukturach Polskiej Akademii Nauk.

W Bibliotece Gdańskiej przez wieki gromadzono dzieła liczące się w polskiej i europejskiej nauce i kulturze. Przede wszystkim jednak zbiory Biblioteki są unikatowym źródłem wiedzy na temat Gdańska od czasów najdawniejszych po współczesność. W szeroko pojętych gedanensiach możemy znaleźć informacje dotyczące m.in. dziejów, architektury i ustroju miasta, zagadnień społeczno-politycznych, wyznaniowych, gospodarczych, komunalnych, życia codziennego i wielu innych.

In Gdansk, the idea to establish a public municipal library, which could be used by a school reflecting the Protestant spirit that had operated in the city since 1558 – the predecessor of the Academic Gymnasium – was launched in the mid-16th century. Its collections, administered by the Council of the City, were selected in the Catholic spirit, which was inconsistent with the ideological foundations of the Gymnasium. On 25 August 1591, the Italian marquis Joannes Bernardinus Bonifacius d’Oria was shipwrecked together with his grand Renaissance book collection at the mouth of the River Vistula. Paradoxically, the disaster turned out to be a stroke of luck for the city.

Bonifacio was born in the family of an opulent patrician in Naples on 10 April 1517. He collected books in the area of theology, law, medicine, philosophy, grammar, mathematics, and astrology, marked by high scientific and artistic value. Among them were works by eminent Antique, Renaissance, and Reformation authors, issued in exquisite editions by excellent Italian, French, Dutch, and German publishing houses.

As a result of the education and his love for reading, the marquis was a man of highly independent thinking, who became interested in the Reformacy, which, unfortunately, attracted the attention of the Naples inquisition tribunal. As a result, he was made to leave his homeland and from 1557 onwards travelled across Europe as a perpetuus viator to finally settle down in Gdansk in 1591. Bonifacio offered his collection of books consisting of more than 1500 volumes to the Council of the City of Gdansk, in exchange for lifelong care.

On 22 June 1596, five years after the above events, Bibliotheca Senatus Gedanensis, i.e. the Library of the Council of the City of Gdansk, was officially and ceremonially opened. Bonifacio died soon after, on 28 March 1597. Today, his books are kept as a separate collection and remain under special care. Bonifacio’s collection also opens up Index librorum – the first accession register of the Gdansk Library.

Gdansk obtained a public institution with a rich Renaissance book collection, which could be used not only by the Gymnasium students and teachers, but also the local inhabitants, as an encouragement and assistance in the development of their knowledge.

Bonifacio initiated the beautiful tradition of the donation of private book collections to the Library. His example was followed by Gerhard Brandes, Gerhard Cimmermann, Rafael Knofius, Bartolomäeus Keckermann, Peter Krüger, Jakob Breyne, Elisabetha Brandes, Valentin Schlieff, Michael Christoph Hanow, Jakob Theodor Klein, Gottfried Lengnich, Gabriel Grodeck and Johannes Hevelius. However, the rational politics of the collection of books was mainly based on purchases, the scope and financing of which were determined by the School College that supervised the Library as a municipal body.

In 1817, the Gdansk gymnasium was wound up, subsequently causing the change of the location, status, and name of the Library, which was henceforth named the Gdansk Municipal Library (Danziger Stadtbibliothek).

From the 1955 the Gdansk Library is a part of the Polish Academy of Sciences.

Our Library collections are a unique source of knowledge on Gdansk since the oldest times to the present day. The broadly understood gedanensia provide information on, inter alia, the history, architecture and administration of the city, socio-political issues, as well as problems related to religion, the economy, municipality, daily life, and many other topics.